Hệ sinh thái meme coin đang mở rộng với tốc độ chóng mặt, khi hàng loạt nền tảng ra mắt mới như LaunchLab hay LetsBonk lần lượt gia nhập cuộc chơi, cạnh tranh trực tiếp với ông lớn đã có chỗ đứng là Pump.fun. Khi số lượng các “bệ phóng” (các nền tảng tạo token) tăng lên, khối lượng token meme được tung ra thị trường cũng tăng theo – kéo theo cả cơ hội và rủi ro cho toàn ngành công nghiệp tiền điện tử.
Bệ phóng Meme coin: Từ đổi mới đến bão hòa
Nếu trước đây chỉ cần một nền tảng duy nhất là đủ để khởi động một đồng meme coin, thì ngày nay bức tranh đã hoàn toàn thay đổi – các bệ phóng mọc lên như nấm, mang đến vô số lựa chọn cho cả nhà sáng lập lẫn nhà đầu tư.
Pump.fun, kẻ tiên phong từng gây chấn động thị trường khi dân chủ hóa quy trình tạo token, giờ đây đang chịu áp lực nặng nề từ các đối thủ mới. Raydium tung ra LaunchLab, Bonk góp mặt với LetsBonk, trong khi những cái tên như Believe hay CMC Launch cũng đang làm dậy sóng cộng đồng. Sự cạnh tranh khốc liệt này khiến ngay cả những đồng meme coin từng thống trị cũng phải chật vật giữ lấy vị thế.
Đáng lo hơn cả việc hiệu suất suy giảm của Pump.fun chính là làn sóng ra mắt meme coin chưa có dấu hiệu dừng lại. Mỗi ngày trôi qua là thêm hàng nghìn token mới xuất hiện – phần lớn trong số đó thiếu giá trị thực, làm trầm trọng thêm tình trạng hỗn loạn của một thị trường vốn đã thiếu sự giám sát. Trong khi cơ hội được mở rộng, thì rủi ro cũng tăng theo cấp số nhân, đặc biệt đối với các nhà đầu tư bán lẻ – những người thường là nạn nhân đầu tiên khi thị trường đảo chiều.
Khả năng tiếp cận có đồng nghĩa với tính bền vững?
Khi Pump.fun lần đầu tiên xuất hiện, nó đã mở ra một hướng đi hoàn toàn mới trong thế giới tiền điện tử: ai cũng có thể tạo ra một đồng meme coin cho riêng mình – miễn phí, tức thì và không cần kỹ năng lập trình. Khái niệm tưởng như đơn giản ấy lại nhanh chóng khuấy động cả thị trường, mở đường cho làn sóng dân chủ hóa việc phát hành token chưa từng có tiền lệ.
Theo ông S, trưởng nhóm cộng đồng tại Neiro, tính dễ tiếp cận này đã khơi nguồn cho một chu kỳ tự củng cố giữa đổi mới và đầu cơ.
“Tính dễ tiếp cận của các bệ phóng meme coin không chỉ kích thích sự đổi mới mà còn thúc đẩy hoạt động đầu cơ, tạo thành một vòng lặp hỗ trợ lẫn nhau. Sự đầu cơ làm tăng động lực thị trường, thu hút dòng vốn và lượng người tham gia, từ đó tạo nên môi trường cạnh tranh gay gắt. Áp lực này buộc các nhà sáng tạo phải liên tục đổi mới, xây dựng những câu chuyện hấp dẫn, phát triển các mô hình vận hành dựa trên cộng đồng, hoặc thiết kế cấu trúc token độc đáo mang đậm dấu ấn văn hóa và xã hội”.
Tuy nhiên, khi thị trường bị nhấn chìm trong cơn lũ memecoin, thì việc phân biệt giữa một dự án thực sự có giá trị và một sản phẩm thuần túy theo xu hướng trở nên ngày càng khó khăn.
Shaun Lee, Nhà phân tích nghiên cứu tại CoinGecko, nhận định:
“Dù phần lớn thị trường chấp nhận rằng meme coin không nhất thiết phải có tiện ích cụ thể, bởi chúng thường được xem như những dự án mang tính cảm xúc hoặc cộng đồng, nhưng sự xuất hiện ồ ạt của hàng loạt đồng meme mới đã làm giảm đáng kể tính thanh khoản của những dự án thực sự sở hữu sản phẩm hoặc ứng dụng cụ thể.”
Hệ quả là, ngay cả những biểu tượng của thế giới meme coin như DOGE và SHIB, từng được cộng đồng nâng đỡ vượt qua nhiều đợt suy thoái, nay cũng bị lu mờ giữa biển token mới.
“Thật đáng tiếc khi làn sóng hàng nghìn meme coin mới tràn vào thị trường đã gây ảnh hưởng tiêu cực đến những đồng meme đã khẳng định tên tuổi như DOGE và SHIB. Những dự án này đang phải đối mặt với hiện tượng pha loãng thương hiệu cùng thanh khoản suy giảm, khiến chúng khó có thể vượt qua đỉnh cao lịch sử từng thiết lập trong chu kỳ tăng giá năm 2021,” Lee bổ sung.
Tệ hơn nữa, khi đầu cơ ngày càng thống trị thị trường, mức độ rủi ro và gian lận cũng leo thang tương ứng – trong một lĩnh vực vốn đã không ổn định và thiếu kiểm soát như tiền điện tử, đây thực sự là một lời cảnh báo đáng lưu tâm.
Mức độ báo động của các dự án gian lận và thất bại
Một báo cáo gần đây từ Solidus Labs đã hé lộ quy mô đáng lo ngại của các hoạt động gian lận trên mạng lưới Solana. Theo đó, khoảng 98,7% mã thông báo được ra mắt trên nền tảng Pump.fun và 93% nhóm thanh khoản trên Raydium mang những đặc điểm điển hình của các chương trình pump-and-dump hoặc rug pull – những chiêu trò lừa đảo phổ biến trong thị trường crypto.
Nhận thức được điều này, không ít đợt ra mắt token mới chỉ nhằm mục đích tận dụng bản chất “sòng bạc” vốn tồn tại trong thị trường.
Alice Shikova, Trưởng nhóm tiếp thị tại Space ID, chia sẻ:
“Tình hình thực sự rất đáng báo động. Các sàn giao dịch meme coin thường lợi dụng lòng tham và hiệu ứng FOMO (nỗi sợ bỏ lỡ) của nhà đầu tư, biến chúng thành môi trường lý tưởng cho các chương trình pump-and-dump, dù đây không phải lúc nào cũng là mục đích ban đầu của nền tảng.”
Cùng với việc hàng nghìn đồng tiền mới được phát hành mỗi ngày, rất nhiều dự án trong số đó biến thành các vụ lừa đảo và nhanh chóng đi đến kết cục thất bại. Những con số thống kê về hiện tượng này vô cùng ấn tượng.
Theo báo cáo mới nhất của CoinGecko, trong tổng số khoảng 7 triệu loại tiền điện tử được niêm yết trên GeckoTerminal kể từ năm 2021, có tới 3,7 triệu token – tương đương 53% – đã trở nên không còn hoạt động.
Đặc biệt, phần lớn các sự cố này tập trung trong hai năm gần đây, 2024 và 2025, với hơn 1,82 triệu token ngừng giao dịch chỉ riêng trong năm 2025, vượt xa mức 1,38 triệu của năm 2024.
“Lĩnh vực meme coin trước đây ưu tiên số lượng hơn chất lượng, phản ánh đúng xu hướng thị trường hiện đại, nơi sự chú ý của nhà đầu tư thường rất ngắn hạn. Nhiều dự án tận dụng các trào lưu nhất thời để thu hút vốn nhanh, nhưng đánh đổi bằng việc thiếu chiều sâu và bền vững. Các nền tảng bệ phóng càng làm trầm trọng thêm vấn đề này khi đơn giản hóa quá trình tạo token, dẫn đến một loạt dự án thiếu sức sống lâu dài”, ông S nhấn mạnh.
Trong bối cảnh không có khuôn khổ pháp lý rõ ràng, thị trường hiện tại chỉ còn lại hai con đường: hoặc các bệ phóng chủ động thực hiện biện pháp kiểm soát nghiêm ngặt hơn, hoặc các nhà đầu tư phải trở nên tỉnh táo và thông minh hơn trong các quyết định tài chính của mình.
Khoảng trống về quy định: Ai sẽ chịu trách nhiệm?
Hiện nay, ngành công nghiệp meme coin vẫn hoạt động trong một vùng xám pháp lý – nơi không có bất kỳ khuôn khổ quản lý toàn diện và cụ thể nào được áp dụng. Chính sự thiếu vắng này đã tạo điều kiện cho các chiêu trò thổi giá và bán tháo diễn ra tràn lan, đẩy rủi ro về phía nhà đầu tư, đặc biệt là nhóm bán lẻ.
Vào tháng 2, Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch Hoa Kỳ (SEC) đã ban hành tuyên bố rằng các giao dịch meme coin thông thường không được phân loại là chứng khoán. Điều này đồng nghĩa với việc các tài sản này không nằm trong phạm vi bảo vệ của luật chứng khoán liên bang, khiến nhà đầu tư hầu như không có công cụ pháp lý để đối phó với gian lận hay thất bại.
Shikova thẳng thắn chỉ ra lỗ hổng này:
“Hiện tại, thậm chí còn không rõ cơ quan nào có thẩm quyền giám sát lĩnh vực meme coin, chứ đừng nói đến việc thiết lập các quy định cụ thể. Và thực tế là, sẽ còn mất rất nhiều thời gian để các cơ quan chính phủ bắt kịp và hiểu đúng bản chất của thị trường này. Vì vậy, các nền tảng bệ phóng cần phải tự chủ động điều chỉnh, nếu họ muốn meme coin phát triển như một kênh đầu tư hợp pháp. Nếu không, khi các cơ quan quản lý vào cuộc, hệ quả có thể sẽ là những lệnh cấm nghiêm ngặt.”
Dù vậy, bà cũng nhấn mạnh rằng vẫn còn hy vọng. Một số biện pháp chủ động – từ kiểm toán minh bạch đến khóa sổ tài sản – hoàn toàn có thể được triển khai để giảm thiểu rủi ro và đưa lĩnh vực này tiến gần hơn đến tính bền vững.
Con đường phía trước: Kiểm toán, khóa sổ và thẩm định
Trong một thị trường nơi số lượng thường được đặt lên trên chất lượng, các nền tảng bệ phóng đang đứng trước cơ hội – và cả trách nhiệm – để thiết lập những cơ chế bảo vệ nhằm hạn chế rủi ro và ngăn chặn các dự án “sụp đổ ngay sau khi sinh ra”.
“Cách hiệu quả nhất để ngăn chặn hành vi gian lận là thực hiện kiểm toán minh bạch và áp dụng các cơ chế khóa sổ bắt buộc đối với mọi nhà sáng lập phát hành token mới. Điều này nhằm ngăn họ rút tiền ngay khi giá được bơm lên. Các nền tảng phát hành phải là bên đi đầu thiết lập những quy tắc này — bởi nếu họ không làm, cơ quan quản lý chắc chắn sẽ vào cuộc, và khi đó luật lệ sẽ nghiêm khắc hơn nhiều”, Shikova nhấn mạnh.
Tuy nhiên, Shikova cũng cảnh báo rằng không có giải pháp nào là toàn diện. Dù có quy định chặt chẽ đến đâu, trách nhiệm cuối cùng vẫn thuộc về nhà đầu tư cá nhân – những người cần phải thực hiện thẩm định nghiêm túc trước mỗi quyết định rót vốn.
“Họ cần kiểm tra kỹ lưỡng hồ sơ của đội ngũ phát triển – vượt ra ngoài những gì được ghi trên LinkedIn – cũng như đánh giá tokenomics, lộ trình phát triển và quan trọng nhất là chất lượng cộng đồng. Một cộng đồng chỉ theo dự án vì làn sóng FOMO sẽ sớm tan rã, trong khi một cộng đồng gắn bó thực sự có thể giúp dự án tồn tại và phát triển bền vững, đặc biệt là trong thế giới đầy biến động của meme coin.”
Dù meme coin đã góp phần dân chủ hóa quyền tiếp cận và khơi dậy đổi mới, thì sự phát triển quá nhanh của các nền tảng bệ phóng cũng đồng thời làm gia tăng những rủi ro mang tính hệ thống trong một thị trường vốn đã rất đầu cơ.
Khi cuộc chơi tiếp tục mở rộng, trách nhiệm không chỉ nằm ở các nền tảng phát hành, mà còn ở từng nhà đầu tư – những người cần tỉnh táo, hiểu rõ rủi ro và có chiến lược thẩm định kỹ càng trước khi bước chân vào bất kỳ dự án nào.
