Tôi từng nghĩ trung thực là một việc đơn giản.
Không nói dối.
Không gian lận.
Không bịa đặt.
Kiểu như làm bài kiểm tra mà không nhìn bài bạn bên cạnh vậy—đơn giản và rõ ràng.
Tình cờ, tôi đọc được câu nói của Richard Feynman:
“Nguyên tắc đầu tiên là bạn không được lừa dối chính mình – và bạn là người dễ bị lừa nhất.”
Lúc đó, tôi thấy lạnh gáy.
Không phải vì câu này quá mới.
Mà vì nó đúng một cách... khó chịu.
Và rồi, tôi bắt đầu tự vấn lại.
Tôi nghĩ về những lần mình từng mạnh mẽ tuyên bố:
“Quyết định này hoàn toàn lý trí mà.”
“Việc đó mình làm rất hợp lý rồi.”
“Người kia sai – không phải mình.”
Nhưng khi lùi lại một bước, tôi mới nhận ra:
Nhiều thứ tôi gọi là "suy nghĩ hợp lý" – thực chất chỉ là hệ thống ngụy biện.
Một hệ thống được vận hành mượt mà đến mức… tôi tin nó là logic thật.
Giống như việc vẽ một bản đồ đường đi dựa trên nơi mình muốn tới,
chứ không dựa trên địa hình thực tế.
Và dù cái bản đồ đó được tô màu đẹp đẽ bằng lý tưởng và biện luận sắc bén,
nó vẫn... dẫn tôi lạc đường.
Có một sự thật rất oái oăm:
Càng giỏi biện luận, tôi càng dễ lừa mình hơn.
Càng có chút danh tiếng, tôi càng khó chấp nhận sự thật trái tai—kể cả khi sự thật đó do chính mình nhìn ra.
Bây giờ thì tôi sống khác một chút.
Tôi tập đặt lại câu hỏi với những điều mình từng tin chắc.
Tôi viết ra những suy nghĩ của mình.
Đọc lại thật chậm.
Và tự hỏi:
“Mình đang diễn giải trung thực, hay đang diễn vai người thông minh?”
Tôi ghi chú lại cảm giác khó chịu mỗi lần bị phản biện.
Rồi hỏi tiếp:
“Mình đang sợ sai, hay chỉ đang sợ mất mặt?”
Tôi chưa giỏi việc này đâu.
Vẫn còn những lúc tôi bám chặt lấy một quan điểm,
chỉ vì tôi từng mạnh miệng bảo vệ nó trước người khác.
Nhưng tôi bắt đầu hiểu rõ hơn việc mình cần làm:
Không cố gắng để luôn đúng.
Mà cố gắng để luôn thành thật.
Có lẽ, đó là cách duy nhất để tôi thôi không tự lừa mình—
thêm một lần nào nữa.
