Nếu bạn muốn phát triển trong giao dịch và tránh những sai lầm ngớ ngẩn, hãy tuân theo những quy tắc đơn giản nhưng hiệu quả này. Những quy tắc này được tạo ra để giúp người mới bắt đầu an toàn và giúp các nhà giao dịch có kinh nghiệm thông minh.
1. Đi Theo Xu Hướng Thị Trường
Nguyên tắc “xu hướng là bạn của bạn” (The trend is your friend) được nhiều chuyên gia khuyến nghị. Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng giá thường duy trì đà di chuyển rõ ràng trong thời gian dài đủ để sinh lời nếu ta giao dịch theo hướng đó. Chiến lược giao dịch theo xu hướng tập trung vào việc phát hiện và bám theo xu hướng chung của thị trường.
Ví dụ, khi thị trường tăng (bullish), ưu tiên vào các lệnh mua; khi thị trường giảm (bearish), ưu tiên tìm cơ hội bán. Nếu đi ngược xu hướng chung (phốp ngược lại thị trường), tỷ lệ thua lỗ rất cao.
Để xác định xu hướng, các công cụ như đường trung bình động (MA) rất hữu ích: ví dụ giá nằm trên MA tăng xác nhận xu hướng tăng, ngược lại giá dưới MA giảm xác nhận xu hướng giảm. . Luôn kiểm tra khung thời gian lớn (1H, 4H, Daily) để nắm hướng chung; chỉ giao dịch khi xu hướng thị trường và tín hiệu kỹ thuật nhất quán.
2. Luôn đặt lệnh dừng lỗ (Stop Loss) và quản lý rủi ro hợp lý.
Đặt mức cắt lỗ giúp giới hạn tối đa số tiền có thể mất trong mỗi giao dịch. Theo Investopedia, lệnh dừng lỗ là “công cụ quản lý rủi ro” được thiết kế để tự động bán tài sản khi giá chạm mức chỉ định, từ đó giới hạn tổn thất ở mức đã định sẵn.
Ví dụ, bạn có thể chỉ cho phép thua lỗ tối đa 1–2% vốn mỗi lệnh; Binance Square cũng nhấn mạnh quy tắc: “Never risk >1–2% of capital per trade” (tức không bao giờ rủi ro quá 1–2% vốn trên mỗi lệnh).
Lệnh dừng lỗ còn giúp bạn tránh xa quyết định cảm tính: nó “giúp cách ly quyết định của bạn khỏi các yếu tố cảm xúc”, ngăn không cho bạn giữ lệnh khi sai và nuôi hy vọng thị trường sẽ quay lại. Tóm lại, dừng lỗ tốt không ngăn cản thua lỗ hoàn toàn, nhưng là “dây an toàn” để bảo toàn vốn và kỷ luật giao dịch.
3. Kiên nhẫn, đợi setup tốt – đừng vào lệnh bừa bãi.
Không phải lúc nào cũng có cơ hội vào lệnh. Theo chuyên gia tâm lý giao dịch, sự vội vàng và ham hố sẽ dẫn đến overtrading và thua lỗ đáng kể. Equiti khuyên trader nên “rèn tính kiên nhẫn và khi có tín hiệu, đợi các thiết lập có xác suất cao hơn là chạy theo FOMO”.
Nên xác định trước điều kiện vào lệnh rõ ràng (ví dụ chỉ giao dịch khi MA, RSI, mẫu hình giá đều cho tín hiệu nhất trí). Investopedia cũng lưu ý rằng để tránh giao dịch ngẫu hứng, cần xây dựng những quy tắc chặt chẽ cho việc vào lệnh: “Thêm quy tắc để vào lệnh có thể ngăn nhà đầu tư đặt lệnh ngoài kế hoạch giao dịch của họ”.
Ví dụ, bạn có thể chỉ giao dịch khi giá vừa breakout một ngưỡng quan trọng hoặc khi chỉ báo kỹ thuật báo hiệu xu hướng mạnh. Chỉ một số ít giao dịch đúng đắn sẽ có giá trị hơn nhiều so với hàng chục giao dịch ngẫu nhiên không có kế hoạch.
4. Không để cảm xúc chi phối
Tâm lý là kẻ thù lớn nhất của trader. Các cảm xúc như sợ hãi, tham lam hay hi vọng thường “làm mờ phán đoán và dẫn đến hành động bốc đồng”.
Ví dụ, khi thua lỗ một lệnh, tâm lý FOMO có thể khiến bạn muốn gồng lệnh hoặc lấy lại lỗ ngay lập tức, dẫn đến cháy tài khoản. Giải pháp là phải tuân thủ nghiêm túc kế hoạch đã đề ra. Equiti khuyến nghị người giao dịch cần “tập trung vào phương pháp có kỷ luật, tuân theo kế hoạch và giảm thiểu ảnh hưởng của cảm xúc”.
Các công cụ như lệnh dừng lỗ, mục tiêu chốt lời rõ ràng cũng giúp bạn giữ vững kỷ luật. Như Investopedia ghi nhận, dùng lệnh dừng lỗ cũng giúp ngăn những quyết định điều khiển bởi cảm xúc, tránh việc “ôm hy vọng” để cố gắng thu hồi thua lỗ. Tóm lại, hãy tự nhắc rằng lợi nhuận đến từ kế hoạch, không phải từ cảm xúc.
5. Học và thử nghiệm kỹ lưỡng trước khi giao dịch thật
Trước khi áp dụng chiến lược mới, bạn nên kiểm tra nó cẩn thận. Việc backtesting (kiểm thử trên dữ liệu lịch sử) là “yếu tố then chốt trong phát triển hệ thống giao dịch hiệu quả”. Nghĩa là bạn dùng dữ liệu quá khứ để giả lập chiến lược, đánh giá lợi nhuận, tỷ lệ thắng thua, rủi ro…
Nếu một chiến lược hoạt động tốt trong quá khứ thì khả năng cao sẽ có hiệu quả trong tương lai. Ngoài ra, CFTC cũng khuyên người mới nên bắt đầu từ tài khoản thử nghiệm (demo), “phát triển chiến lược và luyện tập trước khi dùng tiền thật”.
Ví dụ, hãy tìm hiểu và luyện tập trên simulators hoặc tài khoản giả lập của broker. Khi đã hiểu rõ cách chiến lược vận hành và có kết quả tốt qua các tình huống khác nhau, mới bắt đầu giao dịch thật. Điều này giúp bạn tránh được rủi ro do thiếu kinh nghiệm và bảo vệ vốn ban đầu.
6. Ghi chép nhật ký giao dịch (Trading Journal)
Việc duy trì sổ giao dịch chi tiết (gồm ngày giờ mở/đóng lệnh, giá vào, giá cắt lỗ, lý do vào lệnh, kết quả…) giúp bạn cải thiện rất nhanh. Theo TradeThePool, một nhật ký giao dịch cho phép “ghi lại đầy đủ tất cả các lệnh đã thực hiện. Bằng cách lưu thông tin về điểm vào, điểm ra, quy mô vị thế và các chi tiết liên quan, trader có thể xem xét và phân tích các quyết định của mình một cách khách quan sau này… từ đó nhận diện các mô hình, điểm mạnh, điểm yếu và những chỗ cần cải thiện”.
Nói cách khác, bằng cách nhìn lại lịch sử giao dịch, bạn học được bài học từ các sai sót lặp đi lặp lại và điều chỉnh chiến lược cho phù hợp. Một chuyên gia cũng nhấn mạnh rằng nhật ký giao dịch là công cụ “giá trị” để phân tích thói quen giao dịch, các sai lầm và thành công trong quá khứ, từ đó rút kinh nghiệm cho tương lai. Hãy dành thời gian mỗi tuần đọc lại nhật ký, nhận diện xu hướng tâm lý và chiến lược hiệu quả.
7. Chỉ giao dịch bằng “vốn rủi ro” mà bạn có thể mất.
Không bao giờ dùng tiền thiết yếu (tiền thuê nhà, ăn uống, trả nợ) cho giao dịch. Theo khuyến cáo của CFTC (Ủy ban Giao dịch Hàng hóa Hoa Kỳ), bạn chỉ nên dùng vốn rủi ro – tức là “số tiền có thể mất mà không ảnh hưởng đến nhu cầu sinh hoạt cơ bản hoặc các khoản tiết kiệm quan trọng”.
Ví dụ, nếu có khoản tiền dư để đầu tư, hãy coi đó là vốn rủi ro và chấp nhận khả năng mất một phần. Nếu dùng tiền từ lương hoặc vay mượn, áp lực tâm lý khi lệnh thua sẽ rất nặng nề. Khi bạn chỉ dùng tiền nhàn rỗi thì tâm lý sẽ thoải mái hơn, giúp ra quyết định tỉnh táo và bền bỉ theo chiến lược.
8. Đừng sao chép giao dịch của người khác một cách mù quáng
Theo CFTC, bạn nên xây dựng kế hoạch giao dịch riêng phù hợp với mục tiêu và khả năng chịu đựng rủi ro của mình thay vì mù quáng theo tín hiệu từ người lạ. Mỗi người có tài khoản, khung thời gian, mục tiêu lợi nhuận và khả năng chịu đựng tổn thất khác nhau.
Cảm giác muốn “ăn theo” người khác thường dẫn đến sai lầm lớn: chẳng hạn người kia thành công trong thị trường đang tăng có thể đang giao dịch theo giá trị toàn vốn, nhưng bạn dùng ký quỹ chỉ 10% vốn, việc copy lệnh sẽ rất rủi ro.
Thậm chí chính CFTC cảnh báo không nên tin vào các “tín hiệu” tràn lan trên mạng hay trả tiền cho những khóa học hứa hẹn chiến thắng tuyệt đối: “Đừng trả tiền cho tín hiệu hoặc chương trình hứa hẹn giao dịch thành công… không có ‘viên đạn bạc’ nào đảm bảo kết quả”. Hãy nghiên cứu và tự quyết định dựa trên phân tích của riêng bạn, chỉ dùng tham khảo ý kiến người khác một cách có chọn lọc.
9. Cập nhật tin tức và sự kiện thị trường thường xuyên
Tin tức kinh tế và các sự kiện có thể làm giá di chuyển rất mạnh và bất ngờ. Nhiều nhà giao dịch theo xu hướng còn tích hợp tin tức kinh tế vào quyết định của mình: họ theo dõi những tin như thay đổi tỷ lệ thất nghiệp, quyết định lãi suất của ngân hàng trung ương… bởi những sự kiện này “có thể có tác động lớn đến hướng đi của thị trường”. Tương tự, Avatrade lưu ý: “Tin kinh tế và dữ liệu là một trong những nhân tố kích hoạt chính tạo ra biến động hoặc những thay đổi giá đáng kể”.
Ví dụ, các báo cáo lợi nhuận doanh nghiệp lớn, thông tin kinh tế vĩ mô hay chính sách mới đều có thể gây ra biến động giá. Do đó, trước khi vào lệnh, hãy kiểm tra lịch kinh tế (economic calendar) để tránh giao dịch ngay trước khi tin quan trọng công bố. Theo dõi tin tức giúp bạn lường trước rủi ro và tìm được cơ hội tốt khi thị trường phản ứng với tin.
Thói Quen Hằng Ngày Nên Hình Thành
Xem xét xu hướng trên khung lớn: Trước hết, xác định xu hướng ngắn hạn lẫn dài hạn trên các khung thời gian lớn (1H, 4H, Daily).
Đánh dấu vùng hỗ trợ/kháng cự quan trọng: Sử dụng biểu đồ giá để tìm các mức giá mà xu hướng hay đảo chiều (các vùng tích lũy, đỉnh đáy trước đó).
Lên kế hoạch đầy đủ trước khi vào lệnh: Trước khi giao dịch, xác định điểm vào, điểm dừng lỗ và mục tiêu rõ ràng. Quy trình này giúp bạn tuân thủ kỷ luật hơn khi thị trường biến động.
Xác định tỷ lệ rủi ro trên mỗi lệnh: Luôn tính toán vị thế dựa trên mức thua lỗ tối đa chấp nhận được (ví dụ 1–2% vốn) để không “cháy” tài khoản khi gặp lệnh sai.
Giữ tâm lý ổn định: Thực hành giao dịch khi thoải mái, tránh FOMO (sợ bỏ lỡ) và hoảng loạn. Nhắc nhở bản thân rằng “thị trường trả công cho người kiên nhẫn, chứ không cho người hối hả.”
Trên hết, giao dịch cần dựa trên kế hoạch và lý trí, không phải cảm giác. Áp dụng kiên trì các quy tắc trên sẽ giúp bạn dần cải thiện kết quả và tránh những sai lầm ngớ ngẩn. Hãy ghi nhớ, “Thị Trường Khen Ngợi Sự Kiên Nhẫn” – đừng vội vàng và hãy giao dịch một cách thông minh.