Tỷ phú Elon Musk vừa gây chấn động chính trường Mỹ khi công khai chỉ trích và đe dọa các nghị sĩ Cộng hòa ủng hộ dự luật ngân sách và thuế khổng lồ do cựu Tổng thống Donald Trump đề xuất. Trong một bài đăng trên nền tảng X (trước đây là Twitter), Elon Musk viết:
“Bất kỳ thành viên Quốc hội nào đã tranh cử với cam kết cắt giảm chi tiêu chính phủ mà lại quay sang ủng hộ đợt tăng nợ công lớn nhất lịch sử đều nên cảm thấy xấu hổ! Và họ sẽ thất cử trong cuộc bầu cử sơ bộ năm sau, nếu đó là điều cuối cùng tôi làm được trên cõi đời này!”
Lời cảnh báo được đưa ra chỉ vài giờ trước khi Thượng viện Mỹ bắt đầu tiến trình bỏ phiếu cho dự luật dài 940 trang này. Dự luật không chỉ nâng trần nợ công thêm 5.000 tỷ USD mà còn cắt giảm mạnh tay nhiều chương trình hỗ trợ liên bang — trong đó có Medicaid, tem phiếu thực phẩm và quỹ năng lượng sạch.
Hỗn loạn tại Thượng viện: Chạy đua thông qua dự luật trước Quốc khánh
Theo thông tin từ hãng tin AP, Thượng viện Mỹ hiện đang bước vào giai đoạn “vote-a-rama” — một quy trình bỏ phiếu marathon, nơi bất kỳ thượng nghị sĩ nào cũng có quyền đề xuất vô số sửa đổi đối với dự luật. Mục tiêu là thông qua dự luật càng sớm càng tốt, kịp thời hạn mà ông Trump đặt ra vào ngày 4 tháng 7 tới.
Dự luật đã vượt qua rào cản đầu tiên vào tối thứ Bảy với tỷ lệ sít sao 51-49, nhưng việc thông qua cuối cùng vẫn chưa chắc chắn. Đảng Cộng hòa cần ít nhất 50 trong số 53 thượng nghị sĩ của mình đồng thuận, trong khi một số người đã công khai phản đối.
Bất đồng nội bộ: Rand Paul, Thom Tillis và nguy cơ đổ vỡ
Thượng nghị sĩ Rand Paul (bang Kentucky) tuyên bố ông không ủng hộ dự luật do lo ngại về mức tăng nợ công quá lớn. Trong khi đó, Thượng nghị sĩ Thom Tillis (bang Bắc Carolina) đã gây chú ý khi phát biểu trên sàn Thượng viện rằng các khoản cắt giảm Medicaid trong dự luật là một “sự phản bội”
“Tôi sẽ nói gì với hơn 663.000 người dân của tôi trong vài năm tới, khi Tổng thống Trump cắt Medicaid và đẩy họ ra khỏi chương trình?” — Thom Tillis nói.
Ông cũng chỉ trích đội ngũ cố vấn của Trump là “nghiệp dư”, nhầm lẫn giữa chính sách y tế thật sự và khẩu hiệu về "lãng phí, gian lận và lạm dụng". Chỉ vài giờ trước bài phát biểu, Thom Tillis tuyên bố sẽ không tái tranh cử vào năm 2026.
Một số thượng nghị sĩ Cộng hòa khác cũng bày tỏ lo ngại. Bà Susan Collins (bang Maine) cho biết bà đang “nghiêng về phía phản đối” dù đã ủng hộ dự luật ở vòng đầu. Bà muốn tăng thuế với người giàu thay vì cắt Medicaid. Tương tự, Thượng nghị sĩ Lisa Murkowski (bang Alaska) cũng ủng hộ dự luật trong giai đoạn đầu nhưng lo lắng về tác động đến hệ thống y tế.
Thủ thuật ngân sách gây tranh cãi: ẩn chi phí thật của dự luật
Để che giấu quy mô thực sự của khoản chi, Đảng Cộng hòa đã sử dụng một thủ thuật ngân sách mang tên “đường cơ sở chính sách hiện hành” (current policy baseline). Chiến thuật này giúp "giảm" 3.800 tỷ USD trong tổng chi phí dự luật bằng cách giả định rằng các khoản cắt giảm thuế tạm thời từ năm 2017 vốn đã là vĩnh viễn ngay từ đầu.
Đây là lần đầu tiên Thượng viện sử dụng cách tính này. Hôm thứ Hai, Cộng hòa đã thông qua thủ thuật này với tỷ lệ 53-47. Thượng nghị sĩ Ron Wyden (Đảng Dân chủ - bang Oregon) lên tiếng cảnh báo rằng cách làm này là “tùy tiện nguy hiểm”, và có thể trở thành “con dao hai lưỡi” nếu quyền lực đổi chiều.
Ưu tiên quốc phòng, siết phúc lợi, và tăng chia rẽ
Dự luật không chỉ cắt giảm các chương trình an sinh xã hội mà còn dành khoản tăng ngân sách quân sự lên tới 150 tỷ USD. Nó cũng tài trợ thêm cho các hoạt động nhập cư và trục xuất dưới thời Trump, đồng thời miễn thuế cho tiền làm thêm giờ và tiền boa — một chính sách được cho là nhằm thu hút tầng lớp lao động ủng hộ Trump.
Dự luật được đóng gói thông qua hình thức “hòa giải ngân sách” (budget reconciliation), cho phép Đảng Cộng hòa vượt qua ngưỡng 60 phiếu để tránh bị filibuster và thông qua chỉ với đa số đơn giản.
Trong khi đó, phe Dân chủ đang cố gắng trì hoãn tiến trình bằng cách yêu cầu đọc toàn văn dự luật — kéo dài suốt 16 tiếng. Người phát ngôn của Thượng nghị sĩ Chuck Schumer (Lãnh đạo phe thiểu số Thượng viện) cho biết họ sẽ sử dụng các sửa đổi để “vạch trần tác động thảm họa” của dự luật, đặc biệt là với các bệnh viện nông thôn và người dân nghèo.
Giai đoạn tiếp theo: Chờ Hạ viện bỏ phiếu lần cuối
Nếu Thượng viện thông qua, dự luật sẽ quay lại Hạ viện để bỏ phiếu cuối cùng. Phiên bản trước đó của Hạ viện đã được thông qua ngày 22 tháng 5 chỉ với chênh lệch một phiếu. Chủ tịch Hạ viện Mike Johnson đã yêu cầu các thành viên sẵn sàng quay lại Washington ngay từ thứ Ba, để kịp tổ chức cuộc bỏ phiếu vào thứ Tư.
Tổng thống Trump — đang trong nhiệm kỳ thứ hai — muốn ký ban hành dự luật này trước thứ Sáu, đúng dịp Quốc khánh Mỹ.
Kết Luận
Dự luật ngân sách và thuế của Tổng thống Trump đang gây ra làn sóng tranh cãi dữ dội, không chỉ giữa hai đảng mà ngay trong nội bộ Đảng Cộng hòa. Với sự can thiệp công khai của Elon Musk, sức ép chính trị tiếp tục gia tăng. Liệu dự luật có thể vượt qua những trở ngại này trước hạn chót ngày 4 tháng 7? Câu trả lời sẽ định hình tương lai của hàng triệu người Mỹ — và có thể là cả cuộc bầu cử năm 2026.
