🚀 Trong xu hướng tăng – niềm tin biến thành hưng phấn
Khi thị trường bước vào chu kỳ tăng trưởng, tâm lý lạc quan nhanh chóng lan rộng. Giá tăng tạo ra cảm giác chiến thắng, kích hoạt hệ thống khen thưởng trong não, giải phóng dopamine – một chất dẫn truyền thần kinh tạo cảm giác “phê” và hưng phấn.
Hiện tượng FOMO – sợ bị bỏ lỡ bắt đầu xuất hiện. Đây là phản ứng rất bản năng, khi não bộ – đặc biệt là các trung tâm điều khiển phần “xã hội” – buộc ta phải theo kịp đám đông để không bị bỏ lại.
🤳 Mạng xã hội: Cỗ máy khuếch đại cảm xúc
Các nền tảng như Twitter (X), Reddit liên tục bơm tin tức về những người “chốt lời vài trăm %”, làm tăng sự khao khát và bất chấp. Người ta mua coin không vì hiểu rõ dự án, mà chỉ vì… “người khác đang giàu lên quá nhanh”.
🐶 Meme coin: Biểu tượng của FOMO
• Dogecoin, Shiba Inu, và mới nhất là các meme coin mang tên TRUMP, MELANIA – là ví dụ rõ nét.
• Giá của chúng tăng không dựa trên giá trị nội tại, mà vì cộng đồng hưng phấn và đầu cơ lan truyền như virus.
💣 Hưng phấn không kiểm soát → Bong bóng
Tâm lý phấn khích bị kích thích liên tục sẽ dẫn đến mất kiểm soát, tạo bong bóng giá. Khi giá vượt xa giá trị thực, chỉ cần một cú sốc nhỏ cũng đủ làm thị trường đảo chiều.
⸻
📉 Trong xu hướng giảm – nỗi sợ thống trị lý trí
Khi thị trường sụp đổ, cảm xúc chuyển từ lạc quan → hoài nghi → sợ hãi. Lúc này, hạch hạnh nhân (amygdala) trong não – trung tâm xử lý nỗi sợ – chiếm quyền kiểm soát, đẩy nhà đầu tư vào trạng thái hoảng loạn bản năng.
😨 Thiên kiến sợ mất: Thua lỗ đau hơn lời lãi
Con người thường cảm thấy nỗi đau khi mất tiền mạnh hơn niềm vui khi kiếm được cùng số tiền. Đây gọi là loss aversion – một dạng thiên kiến nhận thức khiến nhà đầu tư dễ hoảng hơn khi thị trường đỏ lửa.
💥 Giai đoạn đầu hàng: Bán tháo trong tuyệt vọng
Giá càng giảm, nỗi sợ càng lớn. Đến lúc “đầu hàng”, nhà đầu tư bắt đầu bán bằng mọi giá, chấp nhận lỗ nặng để “thoát khỏi nỗi đau”.
Chu kỳ này đã lặp lại nhiều lần, điển hình như giai đoạn sụp đổ năm 2022 của Bitcoin.
⸻
🔁 Kết thúc nỗi sợ – bắt đầu hy vọng
Cuối cùng, sau khi mọi cảm xúc tiêu cực lên đến đỉnh điểm, thị trường rơi vào trạng thái “kiệt sức” và ổn định trở lại.
Giá bắt đầu đi ngang – giai đoạn gọi là tích lũy. Một số nhà đầu tư có kinh nghiệm hoặc gan lì hơn bắt đầu quay trở lại thị trường, tạo tiền đề cho một chu kỳ mới hình thành.
⸻
📌 Tóm lại:
Tâm lý là động cơ âm thầm nhưng cực kỳ mạnh mẽ, điều khiển mọi chu kỳ thị trường.
Hiểu rõ cách cảm xúc ảnh hưởng đến quyết định tài chính sẽ giúp bạn đứng ngoài đám đông khi cần và hành động tỉnh táo hơn.
