Tính đến tháng 5, cuộc cạnh tranh về thanh khoản đã gia tăng rõ rệt. Lượng Bitcoin do các nhà đầu tư tổ chức nắm giữ tăng vọt trong năm qua khiến thanh khoản trên thị trường cạn kiệt.
Dữ liệu mới nhất cho thấy hơn 8% tổng cung lưu hành của Bitcoin hiện do các chính phủ và tổ chức tài chính nắm giữ. Mức độ tham gia chưa từng có của các chủ thể có chủ quyền và tổ chức vào tài sản phi tập trung đã làm dấy lên cuộc tranh luận gay gắt: điều này có phải là sự hợp thức hóa Bitcoin như một tài sản dự trữ chiến lược, hay lại là tín hiệu cho rủi ro tập trung hóa đang đe dọa lý tưởng cốt lõi của ngành tiền điện tử?
Phòng hộ chiến lược trong thế giới đầy biến động
Với nhiều chính phủ và tổ chức, việc tích lũy Bitcoin phản ánh chiến lược hợp lý trong bối cảnh bất ổn vĩ mô. Khi tiền pháp định chịu áp lực lạm phát và địa chính trị không ngừng căng thẳng, Bitcoin ngày càng được xem là “vàng kỹ thuật số” thay thế.
Đa dạng hóa dự trữ: Một số ngân hàng trung ương và quỹ tài sản quốc gia đã bắt đầu tái phân bổ danh mục từ tiền pháp định và vàng sang tài sản số. Nguồn cung giới hạn 21 triệu BTC của Bitcoin cung cấp khả năng phòng hộ lạm phát mà tiền pháp định không có. Những quốc gia có đồng tiền yếu hoặc chính sách tiền tệ mong manh như Argentina hay Thổ Nhĩ Kỳ đặc biệt quan tâm đến BTC như một công cụ đa dạng hóa dự trữ.
Sự hợp thức hóa từ tổ chức: Khi các quỹ hưu trí, quỹ đầu cơ và tập đoàn công khai phân bổ một phần danh mục vào Bitcoin, điều đó truyền tải sự tin tưởng đến các nhà đầu tư khác. Việc các tên tuổi lớn như BlackRock, Fidelity hay quỹ chủ quyền quốc gia đầu tư vào BTC đã giúp hợp thức hóa loại tài sản này. Bitcoin không còn là sân chơi của nhà đầu tư cá nhân đầu cơ – nó đã bước vào phòng họp hội đồng quản trị và cả kho bạc quốc gia.
Tự chủ chiến lược và chống trừng phạt: Trong một thế giới tài chính ngày càng phân mảnh, Bitcoin cung cấp cho các quốc gia phương tiện để vượt qua hệ thống thanh toán truyền thống do đồng USD và mạng SWIFT thống trị. Với các quốc gia bị trừng phạt hoặc muốn giảm sự phụ thuộc vào hạ tầng tài chính phương Tây, việc nắm giữ Bitcoin là một hình thức chủ quyền tài chính.
Phòng hộ lạm phát thực tế: Những nước trải qua lạm phát cao nay coi Bitcoin như một tấm khiên thực sự. Ví dụ, Nigeria và Venezuela tăng tích trữ Bitcoin để bảo vệ giá trị tài sản trước đồng nội tệ mất giá. Các trường hợp sử dụng thực tiễn này càng củng cố câu chuyện về Bitcoin như “vàng kỹ thuật số”.
Rủi ro vượt ngưỡng: Lo ngại về sự tập trung
Mặc dù việc chấp nhận Bitcoin từ tổ chức và chính phủ mang lại tính hợp pháp và thanh khoản, nhưng việc hơn 8% tổng cung BTC nằm trong tay một số ít chủ thể lớn cũng làm dấy lên lo ngại về sức khỏe lâu dài của mạng lưới.
Xói mòn tính phi tập trung: Bitcoin được sáng lập dựa trên lý tưởng phi tập trung và dân chủ hóa tài chính. Việc nắm giữ tập trung vào một vài tổ chức hoặc chính phủ đe dọa lý tưởng đó. Nếu một số ít thực thể kiểm soát phần lớn nguồn cung, có nguy cơ xảy ra thông đồng, thao túng thị trường hoặc bán tháo đồng loạt gây bất ổn.
Ảnh hưởng tới thanh khoản: Các holder lớn thường lưu trữ BTC trong ví lạnh hoặc các phương án lưu ký dài hạn, khiến nguồn cung lưu hành thực tế sụt giảm. Khi nhiều BTC được sử dụng cho mục đích chiến lược thay vì giao dịch thường nhật, lượng cung thanh khoản co lại, dễ dẫn đến biến động giá mạnh hơn do áp lực mua bán từ phần cung còn lại.
Biến dạng thị trường và rủi ro đạo đức: Việc chính phủ mua và giữ Bitcoin có thể vô tình tác động đến tâm lý và định giá thị trường. Nếu một chính phủ lớn bất ngờ tuyên bố bán ra hoặc thay đổi chính sách, điều đó có thể gây hoảng loạn. Thậm chí, họ có thể dùng BTC như đòn bẩy chính sách, đi ngược lại lời hứa ban đầu về tự do tài chính của Bitcoin.
Rủi ro lưu ký và tác động quản trị: Khi tổ chức nắm giữ BTC qua bên thứ ba lưu ký, bản chất phi tập trung của mạng lưới bị suy yếu. Các đơn vị lưu ký này có thể bị áp lực chính trị, nghĩa vụ pháp lý, hoặc chịu sự giám sát của ngân hàng trung ương, từ đó tạo ra hiện tượng “tập trung giả” – quyền kiểm soát BTC tuy không on-chain nhưng lại nằm trong tay vài đơn vị trung gian.
Bóng ma tịch thu tài sản quốc gia: Lịch sử cho thấy nhà nước có thể và từng tịch thu tài sản. Khi chính phủ nắm giữ ngày càng nhiều BTC, các khuôn khổ pháp lý có thể nghiêng về kiểm soát chặt hoặc ép chuyển giao lưu ký, đặc biệt trong khủng hoảng tài chính. Vụ tịch thu vàng tại Mỹ năm 1933 là tiền lệ đáng lưu tâm.
Cân bằng giữa tính hợp pháp và tính toàn vẹn mạng lưới
Để đảm bảo Bitcoin tiếp tục là một tài sản phi tập trung kiên cường, cộng đồng cần giữ cảnh giác. Một số hướng giảm thiểu rủi ro gồm:
Khuyến khích nhà đầu tư cá nhân: Mở rộng tỷ lệ người dùng phổ thông có thể giúp cân bằng ảnh hưởng từ các nhà đầu tư lớn. Cần đẩy mạnh giáo dục và phát triển công cụ thân thiện.
Minh bạch hóa lượng nắm giữ: Việc công khai lượng BTC mà tổ chức và chính phủ nắm giữ có thể tăng trách nhiệm giải trình và giảm nguy cơ thao túng.
Củng cố hạ tầng phi lưu ký: Cộng đồng nên đầu tư vào công nghệ giúp các holder lớn bảo vệ tài sản một cách phi tập trung (ví dụ: multi-sig, lưu ký phân tán).
Chính sách bảo vệ: Các nhà làm luật cần xây dựng khung pháp lý hỗ trợ Bitcoin nhưng vẫn đảm bảo duy trì tính phi tập trung và quyền tự chủ tài chính.
Quan điểm tổng kết
Dù quá trình tổ chức hóa Bitcoin đang tăng tốc, cần lưu ý rằng hơn 85% nguồn cung BTC vẫn do nhà đầu tư cá nhân nắm giữ – họ vẫn là lực lượng chi phối. Nghĩa là, dù có nhiều BTC bị “đóng băng” trong ETF hay kho bạc công ty, bản chất phi tập trung của thị trường vẫn chưa bị xóa nhòa.
Một số người lo ngại dữ liệu on-chain ngày càng kém phản ánh giá trị thực vì phần lớn BTC đang nằm yên hoặc trong lưu ký. Lo ngại này không sai, nhưng cũng không mới. Từ lâu, hoạt động giao dịch chủ yếu đã diễn ra off-chain, trên các sàn tập trung như Coinbase, Binance hay FTX. Các giao dịch này khó nhận diện on-chain nhưng ảnh hưởng lớn đến giá. Điểm khác biệt hiện tại là các công cụ phân tích tinh vi hơn, và dòng tiền từ ETF hay các thay đổi trong danh mục của công ty, quốc gia thường phải công khai, giúp giới phân tích có nhiều dữ liệu minh bạch hơn.
Kết luận
Hơn 8% tổng số Bitcoin hiện thuộc về chính phủ và các tổ chức tài chính – điều này là con dao hai lưỡi. Một mặt, nó đánh dấu bước tiến lịch sử trong việc hợp pháp hóa tiền điện tử như một loại tài sản lưu trữ. Mặt khác, nó cũng kéo theo áp lực tập trung có thể làm xói mòn những nguyên lý nền tảng của Bitcoin.
Chuyên gia dự báo Bitcoin sẽ tiếp tục tạo ATH mới trong năm 2025
Bitcoin và ETH sắp phải chịu cơn ác mộng thanh lý?
Vương Tiễn
Disclaimer: Bài viết chỉ có mục đích thông tin, không phải lời khuyên đầu tư. Nhà đầu tư nên tìm hiểu kỹ trước khi ra quyết định. Chúng tôi không chịu trách nhiệm về các quyết định đầu tư của bạn.