Khoa học đằng sau những quan niệm sai lầm về crypto: Thiên kiến hiện hữu và hiệu ứng chân lý ảo tưởng
Các nội dung chính
Thiên kiến hiện hữu và hiệu ứng chân lý ảo tưởng là hai cơ chế nhận thức góp phần hình thành và củng cố các quan niệm sai lầm bằng cách cung cấp thông tin dễ tiếp cận và lặp đi lặp lại thường xuyên để tăng độ tin cậy.
Những lầm tưởng vẫn tồn tại vì những thiên kiến này khiến chúng ta khó lòng nghi ngờ về những niềm tin đã có. Trong thực tế, Vạn Lý Trường Thành của Trung Quốc không nhìn được bằng mắt thường từ ngoài không gian và bẻ đốt ngón tay không gây ra viêm khớp.
Một số quan niệm sai lầm cắm rễ sâu về tiền mã hóa do những thiên kiến này thúc đẩy khiến người dùng dễ dàng bỏ qua lợi ích thực sự của loại tài sản này.
Bạn đã bao giờ tin điều gì đó vì được nghe quá nhiều lần ngay cả khi thông tin ấy không phải sự thật chưa? Trong phần thứ hai của loạt blog tập trung vào việc tìm hiểu khoa học đằng sau những quan niệm sai lầm về tiền mã hóa, chúng ta sẽ khám phá lý do tại sao một số lầm tưởng về tiền mã hóa vẫn tồn tại cũng như cách giải quyết và phòng tránh bằng cách hiểu rõ hơn về một số tâm lý cơ bản trong quá trình hình thành niềm tin.
Loạt bài này tìm hiểu xem những thiên kiến nhất định đã ăn sâu vào cách nhìn của chúng ta về thế giới có thể đóng vai trò quan trọng như thế nào trong quá trình định hình quan điểm của chúng ta về các chủ đề phức tạp như tiền mã hóa. Hôm nay, chúng ta sẽ đi sâu vào hai thiên kiến nhận thức mạnh mẽ thường kết hợp với nhau để tác động đến nhận thức của số đông: thiên kiến hiện hữu và hiệu ứng chân lý ảo tưởng. Cho dù đó là những tiêu đề đầy kịch tính về sự sụp đổ của thị trường hay những lầm tưởng lặp đi lặp lại về các mánh lừa đảo tiền mã hóa, những thiên kiến này đều cản trở chúng ta tiếp cận sự thật.
Thiên kiến hiện hữu và chân lý ảo tưởng: Bộ đôi tối thượng
Thiên kiến hiện hữu diễn ra khi mọi người đưa ra quyết định dựa trên thông tin đầu tiên xuất hiện trong đầu. Có nghĩa một người là ra quyết định dựa vào những thông tin mới thu nạp gần đây hoặc dễ nhớ nhất.
Ví dụ: Nếu có nhiều tin tức giật gân trong bảng tin về việc một đồng tiền mã hóa giảm giá trị, các nhà đầu tư có thể phản ứng thái quá và đưa ra quyết định vội vàng như rút khoản đầu tư về. Phản ứng kiểu phản xạ vô điều kiện này được thúc đẩy bởi các thông tin ồ ạt gần đây và có thể dẫn đến lựa chọn đầu tư kém hiệu quả hay bỏ lỡ cơ hội tài chính. Do đó, các nhà đầu tư mới tham gia thị trường cần phải nhận thức được thiên kiến hiện hữu có thể ảnh hưởng đến phán đoán của họ và họ nên cẩn trọng đánh giá bức tranh toàn cảnh trước khi hành động.
Hiệu ứng chân lý ảo tưởng xảy ra khi một thông tin bắt đầu tăng độ xác thực chỉ vì bạn nghe được quá nhiều lần – ngay cả khi thông tin đó hoàn toàn sai. Thông tin ta nghe được hoặc nhìn thấy lặp đi lặp lại sẽ có vẻ đáng tin hơn vì thông tin ấy trở nên dễ xử lý hơn và cũng dễ ghi nhớ hơn.
Hiệu ứng chân lý ảo tưởng có thể đặc biệt nguy hiểm trên mạng. Các tiêu đề tin tức phóng đại quá mức được lặp đi lặp lại nhiều hơn những tiêu đề xác thực vì chúng hút mắt hơn. Điều này dẫn đến thông tin không chính xác có vẻ đáng tin cậy hơn, mọi người tin và chia sẻ thông tin sai lệch – chẳng hạn như tuyên bố không đúng về các thực phẩm bổ sung giúp giảm cân thần kỳ có thể dẫn đến lãng phí tiền bạc và rủi ro sức khỏe tiềm ẩn.
Vạn Lý Trường Thành của Trung Quốc và việc bẻ đốt ngón tay
Khi kết hợp lại, thiên kiến hiện hữu và hiệu ứng chân lý ảo tưởng có thể củng cố và thậm chí phổ biến rộng hơn những quan niệm sai lầm. Một tuyên bố sai sự thật thu hút nhiều sự chú ý (thiên kiến hiện hữu) có thể được lặp lại thường xuyên (hiệu ứng chân lý ảo tưởng) và khiến mọi người tin rằng đó là sự thật. Tình trạng này có thể dẫn đến sự tồn tại của những lầm tưởng hoặc thông tin không chính xác – khiến mọi người khó đánh giá được vấn đề một cách toàn diện và phát hiện các sai lầm.
Ví dụ: Niềm tin Vạn Lý Trường Thành của Trung Quốc nhìn được bằng mắt thường từ ngoài không gian là một quan niệm sai lầm được thúc đẩy do các phương tiện truyền thông thường xuyên đưa tin. Trên thực tế, bức tường thành này rất dài, nhưng lại hẹp và hòa với môi trường tự nhiên xung quanh nên bạn khó có thể nhìn thấy kỳ quan này từ ngoài không gian nếu không có các phương tiện hỗ trợ. Các phi hành gia NASA đã xác nhận rằng từ quỹ đạo Trái đất thấp, Vạn Lý Trường Thành không nhìn được bằng mắt thường.
Tương tự, niềm tin hành động bẻ đốt ngón tay sẽ gây ra bệnh viêm khớp vẫn tồn tại mặc dù các nghiên cứu khoa học cho thấy hai vấn đề này không có mối liên hệ đáng kể. Nghiên cứu đã liên tục chỉ ra rằng thói quen bẻ đốt ngón tay không làm tăng nguy cơ viêm khớp nhưng niềm tin vẫn tồn tại do thông tin lặp đi lặp lại thường xuyên. Quan niệm sai lầm này có thể vẫn tồn tại do các báo cáo theo kinh nghiệm cá nhân và cảnh báo mang ý định tốt nhưng không chính xác, từ đó làm tăng độ tin cậy của tuyên bố sai sự thật này.
Tương tự, sự kết hợp giữa thiên kiến hiện hữu và hiệu ứng chân lý ảo tưởng đóng một vai trò đáng kể trong quá trình định hình những quan niệm sai lầm về tiền mã hóa. Khi tiền mã hóa ngày càng được nhiều người chấp nhận, nhiều niềm tin sai lệch ban đầu vẫn tồn tại do thông tin sai sự thật lặp đi lặp lại và hành vi đưa tin giật gân trên mạng làm lệch lạc nhận thức của công chúng. Những lầm tưởng phổ biến này không chỉ cản trở sự hiểu biết mà còn làm chậm tiến độ phát triển trong không gian tài sản kỹ thuật số. Chỉ khi tìm hiểu kỹ càng, sự thật mới có thể được làm sáng tỏ.
Có phải tiền mã hóa chỉ là sân chơi của những kẻ lừa đảo?
Trong lĩnh vực tiền mã hóa, thiên kiến hiện hữu và hiệu ứng chân lý ảo tưởng có thể làm méo mó nhận thức đáng kể. Một lầm tưởng phổ biến, đặc biệt là với những người chỉ mới làm quen qua loa với tài sản kỹ thuật số, là không gian tiền mã hóa chẳng khác gì một thiên đường cho những kẻ lừa đảo. Niềm tin này hình thành do mức độ khó lường và tinh vi của các trò lừa đảo tiền mã hóa đã thu hút sự chú ý của giới truyền thông rồi từ đó tạo ra các tiêu đề giật gân. Bởi vì những câu chuyện tiêu cực này thường hút mắt và xuất hiện gần đây, chúng làm lu mờ thực tế rộng lớn hơn.
Ngoài ra, cũng có khả năng các tiêu đề tiêu cực về tiền mã hóa thường phổ biến hơn vì lĩnh vực này vốn minh bạch và dễ theo dõi hơn. Mọi giao dịch đều được ghi lại trên blockchain nên dễ phát hiện các hoạt động bất hợp pháp hơn so với các hệ thống tài chính truyền thống. Tương tự như "hội chứng người đàn ông Florida" (các sự cố riêng lẻ được công bố rộng rãi), tính minh bạch này có thể dẫn đến một số sự kiện nhất định nhận được sự chú ý không phù hợp, mang đến nhận thức sai lệch rằng tiền mã hóa chủ yếu dùng cho các mánh gian lận. Trên thực tế, dù vẫn có tình trạng lừa đảo nhưng hệ sinh thái tổng thể đa dạng và an toàn hơn nhiều so với những gì các tiêu đề tin tức đang ngụ ý.
Trái với niềm tin phổ biến, nghiên cứu cho thấy chỉ 0,24% giao dịch tiền mã hóa có liên quan đến hoạt động bất hợp pháp vào năm 2023. Để so sánh, ước tính số tiền được rửa trên toàn cầu trong một năm dao động ở mức 2-5% GDP toàn cầu, tương đương 800 tỷ đến 2.000 tỷ USD. Sự tương phản rõ rệt này nhấn mạnh rằng mặc dù có lừa đảo trong lĩnh vực tiền mã hóa nhưng tình trạng này chỉ chiếm một phần nhỏ trong tổng thể hoạt động bất hợp pháp – đặc biệt là khi so sánh với quy mô rửa tiền trong tài chính truyền thống.
Bạn cho rằng Crypto vô dụng?
Quan niệm cho rằng "crypto không có ứng dụng thực tế" là một quan niệm sai lầm khác xuất phát từ hiệu ứng chân lý ảo tưởng với những câu chuyện tiêu cực lặp đi lặp lại phủ nhận các ứng dụng thực sự của loại tài sản này. Trên thực tế, crypto có nhiều tính ứng dụng quan trọng, đặc biệt là trong các thị trường mới nổi. Một ví dụ điển hình là tính năng chuyển tiền. Hoạt động chuyển tiền đang ngày càng trở nên hiệu quả và tiết kiệm chi phí nhờ tiền mã hóa.
Các phương thức chuyển tiền truyền thống, như chuyển khoản ngân hàng, đều có tính phí. Người gửi thường phải đối mặt với mức phí cao, bao gồm phí dịch vụ và tỷ giá hối đoái không thuận lợi. Trong quý 1 năm 2024, Ngân hàng Thế giới báo cáo rằng khi gửi 200 USD ra nước ngoài, chi phí trung bình sẽ là 6,35% và thậm chí còn cao hơn tại một số khu vực. Các khoản phí này có thể tăng lên, từ đó khiến hoạt động chuyển tiền truyền thống trở thành gánh nặng đối với những người có thu nhập thấp.
Ngược lại, hoạt động chuyển tiền mã hóa có xu hướng tính phí giao dịch thấp hơn vì không thông qua các tổ chức trung gian như ngân hàng và dịch vụ chuyển tiền. Thay vào đó, người dùng chỉ phải trả phí mạng lưới. Mức phí có thể thay đổi tùy thuộc vào mạng lưới nhưng nhìn chung tiết kiệm và cạnh tranh hơn.
Hơn nữa, có vô số báo cáo nhấn mạnh rằng nhiều cá nhân và doanh nghiệp nhỏ đang chuyển sang tài sản kỹ thuật số để thanh toán quốc tế do tốc độ và khả năng chi trả của phương thức này. Mặc dù đây chỉ là một trong nhiều trường hợp sử dụng thực tế của tiền mã hóa nhưng ví dụ về tính năng thanh toán cho thấy tiền mã hóa đóng một vai trò quan trọng trong quá trình cải thiện nền tài chính toàn cầu.
Tóm lại
Chúng ta cần nhận biết các lối mòn nhận thức như thiên kiến hiện hữu và hiệu ứng chân lý ảo tưởng để đưa ra quyết định sáng suốt — cả trong cuộc sống thường nhật và trong các lĩnh vực chuyên môn như tiền mã hóa. Những thiên kiến này có thể tạo ra các quan niệm sai lầm bằng cách xây dựng vỏ bọc có vẻ xác thực cho thông tin gần đây hoặc thông tin lặp đi lặp lại. Trong trường hợp của tiền mã hoá, những thiên kiến này góp phần tạo ra những lầm tưởng có thể đánh lừa các nhà đầu tư và đông đảo công chúng. Để định hướng hiệu quả những quan niệm sai lầm này và đưa ra quyết định sáng suốt, chúng ta cần tìm kiếm thông tin toàn diện và chuẩn xác.
Đây là lúc các tài nguyên như Binance Academy trở nên vô giá. Là một trung tâm đào tạo cho phép truy cập tự do, Binance Academy cung cấp nhiều thông tin về các chủ đề tiền mã hóa cùng vô vàn tài liệu đào tạo blockchain miễn phí để giúp chống lại những thiên kiến này. Nếu bạn thấy bài viết này hấp dẫn, hãy theo dõi đón đọc các ấn phẩm mới trong loạt bài Khoa học đằng sau những quan niệm sai lầm về tiền mã hóa của chúng tôi!